شبیه سازی فرسایش، انتقال رسوب و راهکارهای حفاظتی در حوضه آبریز گاماسیاب با استفاده از مدل swat

چکیده: برآورد بار رسوب از جمله مسائلی است که در بسیاری از پروژه های مربوط به منابع آب نقش تعیین کننده ای دارد. برای پرداختن به این مهم، تحقیق حاضر دو رویکرد متفاوت روش های هیدرولوژیکی (مانند usbr، fao و متوسط دسته ها) و استفاده از مدل مفهومی swat در برآورد بار معلق رسوب و فرسایش را در حوضه ی آبریز گاماسیاب مورد بررسی قرار داده است. برای واسنجی مدل swat، از داده های اندازه گیری رواناب روزانه و نمونه برداری های رسوب در سه ایستگاه در سطح حوضه استفاده شد که در کارهای قبلی با این مدل، شبیه سازی همزمان سه ایستگاه کمتر به انجام رسیده است. پس از اعتبار سنجی مدل نتایج حاصل با روش های هیدرولوژیکی مقایسه و بهترین همخوانی را با ارقام حاصل از روش های usbr و دسته بندی داده ها نشان داد. رسوب ویژه حوضه با استفاده از مدل swat، 8/2 تن بر هکتار در سال و با روش usbr، 9/4 تن بر هکتار در سال بدست آمد. گزارشات موسسه تحقیقات آبخیزداری و حفاظت خاک نیز رقم 2 تن بر هکتار را حکایت دارد که به برآورد swat نزدیک تر می باشد. در قسمت بعد، به ارزیابی برخی از راهکارهای مدیریتی و حفاظتی با استفاده از مدل swat در سطح حوضه پرداخته شده است. نتایج این بخش نشان داد که راهکار احداث آب بند در سرشاخه های زیرحوضه های رسوب خیز، به تنهایی می تواند تا 16 درصد از بار رسوب سالانه را کاهش دهد. بکارگیری راهکار ترکیبی شامل احداث آب بند، کشت نواری در اراضی زراعی فاریاب و کشت روی خطوط تراز یا تناوب کشت مناسب در اراضی زراعی دیم، در بخش های رسوب خیز حوضه نیز کاهش 35 درصدی بار رسوب سالانه را می تواند نتیجه دهد. علاوه بر موارد فوق، تناوب های مختلف کشت در اراضی زراعی مدل سازی شده و نتیجه ی آنها در میزان فرسایش این مناطق مورد بررسی قرار گرفت که این رویکرد می تواند با توجه به پذیرش کشاورزان منطقه، در پیشنهاد تناوب کشت مناسب به آنها مفید واقع شود.